Zo op het eerste gezicht lijkt Méditerranéen een zon-zee-strandlied, maar daaronder schuilt een pleidooi voor de eenheid van de mediterrane volkeren. Een van de regels kan ik niet verstaan, maar de bedoeling van de hele passage is wel duidelijk.
Méditerranéen
Roger Lucchesi 1969
| Méditerranéen, je le suis croyez-moi, | Mediterraan, dat ben ik, geloof me maar, |
| Méditerranéen, je le suis dans ma voix, | Mediterraan, dat ben ik in mijn stem, |
| Méditerranéen, je le suis en amour, | Mediterraan, dat ben ik als ik bemin, |
| Je le serai toujours. | Ik zal het altijd zijn. |
| Sous un beau ciel serein | Onder een fraaie, strakke hemel |
| Je vis libre au soleil. | Leef ik vrij in de zon. |
| Toujours je me sens bien. | Altijd voel ik me fijn |
| Mon coeur est en éveil. | Mijn hart is ontvankelijk. |
| Heureux comme les gens, | Blij, net als de mensen, |
| Tous les gens réunis | Alle mensen verbonden |
| De ces jolis pays, | Door deze mooie landen, |
| Que baigne la mer Méditerranée. | Badend in de Middellandse Zee. |
| L-Maghrib wa la Lubnan, | Marokko en Libanon, |
| L-Ighriq wa l-Atalien, | De Griek en de Italiaan, |
| Malta wa la Turkiya, | Malta en Turkije, |
| Feransa wa l’España. | Frankrijk en Spanje. |
| [Sur la mer ensommeillée*] | [Over de slaperige zee*] |
| Le vent les a emportés. | Heeft de wind hen meegevoerd. |
| Chacun les a pardonnés | Ieder heeft hen verontschuldigd |
| Au soleil d’été. | In de zomerzon. |
| Ainsi j’ai fait le tour, | Dus ik heb de reis gemaakt, |
| Le tour de ce que j’aime. | De reis rond dat wat ik bemin. |
| Ce que j’aime, j’aime, j’aime | Wat ik bemin, bemin, bemin |
| N’a pas en pareil. | Is zonder weerga. |
| Et en chantant j’en ai fait un bohème, | En zingend ben ik mijn eigen weg gegaan |
| Un bohème où brille le soleil. | Een weg die schittert in de zon. |
| Méditerranéen, | Mediterraan, |
| Méditerranéen. | Mediterraan. |
* Deze regel kan ik niet verstaan, dus ik heb zelf wat bedacht.
Vertaling rijmend en metrisch
Méditerranéen, dat is wat ik ben
Méditerranéen, dat ben ik in mijn stem
Méditerranéen, als ik mijn liefde belijd
Ik ben het voor altijd
Onder een hemel fraai en strak
Leef ik vrij en in de zon
Altijd op mijn gemak
Ik kruip uit mijn cocon
Blij als iedereen
Al die mensen hand in hand
Verbonden door de band
Van die mooie landen aan de Middellandse Zee
Marokko, Algerije
Griekenland, Turkije
Italië en Malta
Frankrijk en España
Over de blinkende zee
Namen de winden hen mee
En ieder gaf zijn pardon
In de stralende zon
Ik ben op reis gegaan
Naar waar ik maar van hou
Waar ik van hou, van hou, van hou
Heeft geen horizon
En zingend heb ik gedaan wat ik maar wou
Op een weg die schittert in de zon
Méditerranéen
Méditerranéen
Mediterranéen geluidsopname.
De orkestratie op het eind verwijst naar de Bolero van de Franse componist Maurice Ravel.
Mediterranéen videoclip
Bij het filmpje staat dat het afkomstig is uit het archief van Maurice El Médioni, een Algerijnse pianist, componist en zanger. Een jaar of tien geleden stond er nog dat het van de Algerijnse tv is, midden jaren zeventig. Het een bizarre clip, maar alleen al de prachtige kamerplanten waarmee Salim het regelmatig aan de stok heeft, maken het filmpje de moeite waard. Ook van de Algerijnse tv komt een clip van A Yiddishe Mama, in het Arabisch.
A Yiddische Mama videoclip
Marokko, Libanon, Griekenland, Italië, Malta, Turkije, Frankrijk en Spanje
In het lied worden acht landen genoemd die het hart van Salim Halali gestolen hebben. Waarom juist deze landen?
In twee ervan heeft Salim langdurig gewoond. In Marokko een jaar of vijftien en in Frankrijk, op het moment dat dit lied uitkwam, een jaar of twintig. Italië ligt wat minder voor de hand, maar de grens bevindt zich minder dan 100 kilometer van zijn toenmalige woonplaats Cannes.; in een live-versie van het lied wordt ook gerefereerd aan het Italiaanse eiland Capri. Voor Spanje geldt dat Salim Halali zijn muzikale carrière is gestart als flamencozanger; zijn latere muziek wordt wel gekarakteriseerd als Arabische flamenco. Malta was (en is) een populaire vakantiebestemming voor Noord-Afrikanen, onder meer omdat de volkstaal er Arabisch is. Libanon was indertijd het centrum van de Arabische muziekcultuur. Turkije was het geboorteland van zijn vader. Maar waarom Griekenland? De Grieken hebben natuurlijk een grote invloed gehad op de mediterrane cultuur maar dat is inmiddels tweeduizend jaar geleden. Griekenland zou via het begrip ‘amour grecque’ naar Salims homoseksualiteit kunnen verwijzen. In ieder geval wordt in het lied de nadruk gelegd op de persoonlijke keuzes die de zanger gemaakt heeft.
Belangrijk is niet alleen wat wél vermeld wordt, maar ook wat níet vermeld wordt. Zijn geboorteland Algerije ontbreekt op pijnlijke wijze in de opsomming van favoriete landen (hoewel de naam Maghreb ook op het hele noordwestelijke deel van Afrika kan slaan). Het felle antisemitisme op het eind van de Algerijnse onafhankelijkheidsoorlog (1954-1962) kan een rol gespeeld hebben.
Er vond een reeks antisemitische aanslagen plaats. De moord op de bekende joodse musicus Cheikh Raymond, een beroemd vertolker van het Andalusische repertoire, was een keerpunt. Nadat hij in 1961 doodgeschoten was in de soek van Constantine, namen bijna alle Algerijnse joden de wijk naar Frankrijk. Slechts weinigen emigreerden naar Israël, want ze identificeerden zich met Frankrijk. Al sinds 1870 hadden Algerijnse joden in principe de Franse nationaliteit, behalve in de periode 1940-1943, toen het collaborerende Vichy-regime het gezag in Algerije had. Toen was hun de Franse nationaliteit collectief ontnomen. Vele duizenden werden als dwangarbeider opgesloten in Algerijnse concentratiekampen; ze werden echter (nog) niet uitgeleverd aan nazi-Duitsland. In november 1942 kwam er een eind aan het Vichy-regime na een invasie van Engelse en Amerikaanse troepen.
Volgens de wetgeving konden overigens ook Algerijnse moslims de Franse nationaliteit verkrijgen, maar in de praktijk was dit vrijwel onmogelijk. Onderdeel van de Franse koloniale politiek was het aanjagen van de tegenstelling tussen joden en moslims (en tussen Berbers en Arabieren).
Militair geweld kan ook een rol hebben gespeeld in de emigratie van (een deel van) de familie van Salim naar Marokko in de tweede helft van de jaren veertig. In 1945, onmiddellijk na de capitulatie van Duitsland, brak een opstand uit in het gebied waar de familie woonde. De massale terreur waarmee het Franse leger reageerde, kostte tienduizenden het leven. De gebeurtenissen staan bekend als de massacres de Sétif, Guelma et Kherrata. Er zijn overigens geen aanwijzingen dat de familie van Salim gevaar liep, en van welke kant het gevaar dan zou komen. Met een beetje pech van beide kanten.
Print-vriendelijke versie en PDF-download
