Sociale kritiek

 

De meeste izran met sociale kritiek zijn van de jaren zestig. Toen kwamen de sociale verhoudingen in de Rif onder druk te staan door de migratie naar Europa. Bovendien begon de Marokkaanse overheid zich meer te bemoeien met de Rif.

 

182. Renisio 1932, p.243. Beni Touzine.

A yimma ya ḥanna an, (puur man) etcawin idayi ineqqen?
Eḍḥan izeřmamma zeg fiɣran iteqqsen.
Eḍḥan tawa n-eccmait zeg ayazen ineqqen.

O mijn lieve moeder, (wat is) dit verdriet dat mij kapotmaakt?
Dit is dat de hagedissen beginnen te bijten in plaats van adders.
Dit is dat de schooiers mensen willen omleggen, net zoals dapperen.

 

212. Hart 1976, p. 479. Ait Waryaghar.

Ay amuray-nnaɣ, ay immis nj-asr,
Cinna mara yiqqim Khar Kwarsi adifasar.

O onze bruidegom, zoon van een goed geslacht,
Hij wil op een stoel zitten en mensen commanderen.

Hart:
Het gaat hier om iemand die een gezagsdrager wil worden.

 

231. Terri Brint Joseph 1980, p.425. Ait Waryaghar of Ibuqquyen. Ook opgenomen in Joseph&Joseph 1987.

Afer runil ekanit nesar hand g-kesan.
Ay Alemania, nesfican emsan.

Een stuk paktouw heeft een waterglas besmeurd.
O Duitsland, je hebt verbeelding gegeven aan bedelaars.

Terri Brint Joseph:
Het waterglas, een duur stuk servies dat geïmporteerd moest worden in de Rif, staat voor Duitsland, het paktouw voor de Riffijnen die in Europa zijn gaan werken. Dit paktouw werd bij wijze van bescherming om de glazen gewikkeld. Deze izri is een kritiek op de migranten, die indertijd vaak uit arme families kwamen en een lage sociale status hadden. Terug in de Rif gingen ze zich boven hun stand gedragen, omdat ze inmiddels flink wat geld hadden. Voor de dichteres zijn de dure cadeaus die ze meenemen niets waard, omdat ze zelf niets waard zijn.

 

232. Terri Brint Joseph 1980, p.426. Ait Waryaghar of Ibuqquyen.

E-hudem abred e-hudmen upeyuz,
Temrarin insid quren suz-uzh.

De arbeiders die met houwelen aan de weg werken,
Hun vrouwen moeten blootshoofds rondlopen.

Terri Brint Joseph:
Kritiek op de overheid. Toen de weg van Tetuan naar Mellila werd aangelegd, werden arme Riffijnen onder druk gezet om dit werk te doen. Ze kregen echter zo weinig betaald dat ze niet eens een hoofddoek voor hun vrouw konden kopen.

 

233. Terri Brint Joseph 1980, p.426. Ait Waryaghar of Ibuqquyen.

A-bret n-tumubil? Hudmint a bret-n-kum.
Uk-seer Tetwun te-bre-ten red-n-hum.

De autoweg? De arbeiders moeten hun eigen weg maken.
De vrouwen van Tetuan zijn niet van hen en zijn niet te zien wegens hun sluier.

Terri Brint Joseph:
Net als izri 230 kritiek op de overheid, die de mannen dwingt om ver van huis te werken. In tegenstelling tot de Amazigh vrouwen droegen de Arabische vrouwen van de stad in de regel een sluier.

 

234. Terri Brint Joseph 1980, p.427. Ait Waryaghar of Ibuqquyen.

Cebab n-Al-Hosima hisrah su sekn,
Kenu Alemanan hezrah tibe sekun.

De jongens van Al Hoceima duiken van de blinkende rotsen
Jullie Duitsers liggen voor pampus in het brandend zand.

Terri Brint Joseph:
Een izri uit 1962, toen de Playa Quemada in Al Hoceima werd omgevormd tot een besloten strand van twee regeringshotels. Toegang kostte voortaan één dirham en de jongens van Al Hoceima hadden het gevoel dat het helemaal niet de bedoeling was dat ze daar nog kwamen. Terri Brint Joseph voegt nog toe dat deze izri ook populair werd op het platteland.