Ik heb de (sterk uiteenlopende) transcripties van de bronnen omgezet in het Latijnse Amazigh alfabet. In mijn omzetting van de izran die in de twintigste eeuw zijn vastgelegd, zitten veel fouten, maar er ligt nu wel een basis, die gemakkelijker door sprekers van het Riffijns verbeterd kan worden dan de originele transcripties.
Het probleem van de transcripties van Biarnay en Renisio uit de eerste drie decennia van de twintigste eeuw is met name een teveel. Biarnay onderscheidt 45 verschillende medeklinkers, Renisio 43. Die heb ik gereduceerd tot de 30 medeklinkers van het Amazigh alfabet en daar zal ik de nodige verkeerde afslagen genomen hebben. Biarnay heeft daarnaast 23 klinkervarianten, Renisio 14, maar die zijn gemakkelijker terug te brengen tot de vier klinkers van het Amazigh alfabet (a,i,u,e (= de klinker in ‘de’)). Biarnay maakt verder nauwelijks verschil tussen u en w en i en y (= de eerste klank van ‘jas’). Renisio maakt dat verschil wel maar gebruikt twee verschillende notaties voor de y, waarvan er een ook voor de i kan staan.
De transcriptie van Justinard ligt dichterbij het Amazigh alfabet: 26 medeklinkers en 3 klinkers. Hij maakt geen verschil tussen u en w en i en y. Zijn transcripties maken een slordige indruk.
Het probleem van de transcripties uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw is een ‘te weinig’. Hart en Jospeh&Joseph maken geen verschil tussen d t z s r h en de emfatische ḍ ṭ ẓ ṣ ṛ ḥ. Ik weet te weinig van het Riffijns om dit te kunnen corrigeren.
De overdaad van de Franse transcripties en de karigheid van de Engelse transcripties staan er garant voor dat er in elke regel wel een fout zal zitten. Ook de auteurs kunnen natuurlijk fouten gemaakt hebben. Daarnaast kan er sprake zijn van een ouderwetse uitspraak of woordkeuze (de izran van Biarnay zijn ruim honderd jaar oud). En vooral: er zijn veel uitspraakvarianten in de verschillende dialecten. De correcte uitspraak bestaat dus niet. Anders geformuleerd: er zijn méér correcte uitspraken.
Voor informatie over het Amazigh alfabet verwijs ik naar Wikipedia. Zie: Berber-Latijns alfabet. Het is niet ingewikkeld. Er zijn maar een paar afwijkende letters. Ook zijn er enkele keuzes gemaakt die voor het Nederlands merkwaardig zijn (zoals c = sj en j = zj). De meeste letters zijn echter bekend; er staat alleen af en toe een puntje onder, dat de ’emfase’ aangeeft. De medeklinkers met een puntje worden verder achter in de mond uitgesproken, met meer spierspanning. Ook in het Nederlands bestaat dit articulatieprincipe, maar dan voor de klinkers. Je kunt de zogenaamde lange klinkers beschouwen als een emfatische variant van de korte klinkers.
In de transcriptie van alle auteurs wordt verschil gemaakt tussen t en th (thing) en d en dh (the). Het Latijnse Amazigh alfabet maakt deze verschillen niet. Ze worden beschouwd als dialectvariatie. Op één vlak is het Amazigh alfabet gedetailleerder dan bijna alle oude transcripties. Met uitzondering van Renisio hebben die maar één of twee varianten van de r, het Amazigh alfabet heeft er drie.
Print-vriendelijke versie en PDF-download
